Προτάσεις αναμόρφωσης τριτοβάθμιας εκπαίδευσης

Κατά το μόττο: «Το ψάρι .. από την κεφαλή», όλο το εκπαιδευτικό μας σύστημα, σέρνεται, και έχει τη «σφραγίδα» των εκάστοτε πολιτικών ηγεσιών, οι οποίες, είτε ασκούσαν πελατειακές πολιτικές, είτε αδυνατούσαν να αναγνώσουν και να αντιμετωπίσουν τα πάμπολλα προβλήματα του εκπαιδευτικού τοπίου.

Πρώτα κάποια γενικά σχόλια:

Πριν την ίδρυση ιδιωτικών ΑΕΙ, θα πρέπει να προχωρήσουμε σε μια πρώτη εξυγίανση του ακαδημαϊκού χάρτη της χώρας. Το σκεπτικό γι' αυτή την πρόταση είναι απλό: Εάν απαιτήσουμε αυστηρές προδιαγραφές για τα ιδιωτικά ΑΕΙ, τις ίδιες θα πρέπει να πληρούν και τα δημόσια. Σήμερα όμως λειτουργούν τμήματα ΑΕΙ τα οποία, σύμφωνα με τις αξιολογήσεις της ΑΔΙΠ «έχουν καρκίνο». Εάν, τραγικές περιπτώσεις τμημάτων σε δημόσια ΑΕΙ, συνεχίζουν απρόσκοπτα τη λειτουργία τους, τραγικές περιπτώσεις θα συναντήσουμε και στα μη κρατικά ΑΕΙ. 

Πολλές οικογένειες ενδιαφέρονται πρωτίστως για το «χαρτί» και δευτερευόντως για τις ουσιαστικές σπουδές του νέου. Όμως, σπουδές σε ένα «λάθος» περιβάλλον, διαμορφώνουν «λάθος» νοοτροπίες. Η κριτική αφορά και στα δημόσια ΑΕΙ. Στόχος της εκπαιδευτικής πολιτικής, να διαμορφώνει σωστούς πολίτες, οι οποίοι, ως σωστοί πολίτες, θα είναι και σωστοί επαγγελματίες. 

Προϋπόθεση ενός πολίτη που σέβεται την πολιτεία, είναι μια πολιτεία που σέβεται τον πολίτη. 

Ο σεβασμός ξεκινά από τους δασκάλους και τα εκπαιδευτικά ιδρύματα, τα οποία, στα μάτια του μαθητή, εκπροσωπούν την πολιτεία, προς το μαθητή. Θα πρέπει το εκπαιδευτικό σύστημα να βοηθά το νέο να αναπτύξει τα ταλέντα του, να κυνηγήσει τους στόχους του, αλλά και να του ανοίξει νέους ορίζοντες.

Τα εκπαιδευτικά ιδρύματα, ως πρότυπες κοινότητες, θα πρέπει να είναι ο στόχος: πρότυπες, ως προς το μαθησιακό, το οργανωτικό, το κτιριακό περιβάλλον, αλλά και ως προς τις «πόρτες» που ανοίγει, στις δυνατότητες που προσφέρει στα μέλη της κοινότητας. 

Οι παρακάτω προτάσεις κατατίθενται ως "τροφή για σκέψη". Εξ'αλλου, μην ξεχνάτε, συντονίστρια είμαι, όχι παντογνώστρια :-) Καταθέτω μια εισήγηση, προς προβληματισμό.

Προτάσεις:

1) Πλήρης αναμόρφωση των διαδικασιών μέσω των οποίων χορηγείται η άδεια ασκήσεως επαγγέλματος. 

Το πτυχίο δεν μπορεί να είναι αυτοσκοπός, ούτε μοναδική προϋπόθεση άσκησης επαγγέλματος. Το υπάρχον πλαίσιο εκφυλίζει συχνά τις σπουδές σε μια άσκηση για την απόκτηση του "δημοκρατικού 5" στα μαθήματα.

Θα πρέπει να υπάρχουν αυστηρές εξετάσεις των αποφοίτων που θα εξετάζουν το εύρος των πεδίων δραστηριότητας της εξεταζόμενης ειδικότητας. Οι εξετάσεις θα πρέπει να είναι αξιόπιστες και αδιάβλητες (π.χ. ηλεκτρονική μορφή), και θα αφορούν, μεταξύ άλλων, σε θέματα επαγγελματικής δεοντολογίας, οργάνωσης, εφαρμογής στην πράξη, κ.α. της εξεταζόμενης ειδικότητας. 

Μια ενδιαφέρουσα πρόταση, για τους μηχανικούς, από την «Ανασυγκρότηση Μηχανικών» βρίσκεται εδώ: https://drive.google.com/file/d/0By_lH2nJYJncT3RMWFQ0Nmp4NTQ/view

2) Εκπαίδευση νέων στελεχών στη διοίκηση και οργάνωση της εκπαίδευσης

Ο τρόπος οργάνωσης και διοίκηση της εκπαίδευσης, και η εκπαίδευση των εκπαιδευτικών, είναι επιστημονικά αντικείμενα. Ας πάψουμε να αυτοσχεδιάζουμε σε αυτά. Προτείνω:

2Α: Επιλογή ενός ενός ικανού αριθμού εκπαιδευτικών που θα έχουν ήδη πολυετή εμπειρία στο χώρο τους, και μετεκπαίδευσή τους σε θέματα διοίκησης & οργάνωσης της εκπαίδευσης. 

Θα μπορούσαν λ.χ. κάθε χρόνο να χορηγούνται από το ΙΚΥ 20 πλήρεις υποτροφίες για σπουδές σε επίπεδο Master, υπό την προϋπόθεση ότι θα γίνουν σε επιλεγμένα προγράμματα σπουδών, με βίζα τύπου J (υποχρεωτική επιστροφή στην Ελλάδα). Για παράδειγμα, παίρνω από το QS Top University Rankings (παγκόσμια rankings) και το US News & World report (US rankings), ενδεικτικές προτάσεις τμημάτων υποδοχής:

(i) H.Π.Α.

a) Harvard Graduate School of Education: Education Policy & Management, Higher Education, International Education Policy, School Leadership, Teacher Education program, ιστορία της εκπαίδευσης (;)

b) Stanford: Education Policy, Secondary Teacher Education, Curriculum & Instruction

c) Vanderbit: Education Policy, Educational Administration & Supervision

d) Johns Hopkins

e) University of Michigan - Ann Arbor: Higher Education Administration, Secondary Teacher Education, Education Policy

f) University of California - Loss Angeles: Higher Education Administration.

(ii) U.K.

a) University College London

b) Cambridge

c) Oxford

(iii) Australia

(a) The University of Melbourne

(b) The University of Sidney

(iv) Hong Kong

The University of Hong Kong

(v) Singapore

(a) National Technological University (NTU)

Οι απόφοιτοι αυτών των προγραμμάτων σπουδών, συγκροτούν ένα δίκτυο εξειδικευμένων επιστημόνων, που αναλαμβάνουν κρίσιμες θέσεις: ΑΔΙΠ, Ι.Ε.Π., κ.α.

2Β) Εν καιρώ, ανάλογα με την ύπαρξη κατάλληλων και εξαίρετων επιστημόνων για να αναλάβουν τις πρώτες διοικούσες επιτροπές, δημιουργούνται αγγλόφωνα μεταπτυχιακά τμήματα σε διοίκηση της εκπαίδευσης και στην Ελλάδα

2Γ) Αντίστοιχα, μεταπτυχιακά τμήματα που θα επιλέγουν (βλέπετε, π.χ. τρόπος επιλογής στελεχών εκπαίδευσης στη Φινλανδία: https://edpolicy.stanford.edu/sites/default/files/publications/secret-finland%E2%80%99s-success-educating-teachers.pdf ) και θα εκπαιδεύουν τα στελέχη της Β' βάθμιας. Πλέον κανείς δε θα διορίζεται στη Β βάθμια χωρίς μετεκπαίδευση σε τέτοια μεταπτυχιακά.

Σχόλιο: Τα παραπάνω είναι ιδέες που διατυπώνω ως μη ειδική. Στο Ποτάμι υπάρχουν (υπήρχαν) εμπειρογνώμονες στους 3 τομείς παιδείας πιο αρμόδιοι από μένα να τις σχολιάσουν / διαμορφώσουν σε θέσεις.

3) Αναμόρφωση του χάρτη της Γ' βάθμιας

Δεν είμαι σίγουρη εάν αυτό μπορεί να γίνει τώρα, ή εάν θα πρέπει να ανατεθεί σε εξειδικευμένους επιστήμονες (π.χ. αποφοίτους του 2Α)

Κάποιες σκέψεις:

Η χώρα ΔΕΝ έχει περισσότερα ΑΕΙ από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, έχει λιγότερα ΑΕΙ (36, όταν, με βάση τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο της "αντιστοιχούν" περίπου 48). Έχει όμως πολλά τμήματα ΑΕΙ, διάσπαρτα σε πόλεις και κωμοπόλεις.

Έχει περισσότερα ΑΕΙ που οδηγούν σε διδακτορικό τίτλο σπουδών από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, και λιγότερα ΑΕΙ που απονέμουν έως Bachelor ή έως Master. Δε χρειάζεται κάθε ΑΕΙ της χώρας να προσφέρει έως διδακτορικό. Χρειαζόμαστε όμως:

(α) τουλάχιστον ένα ανώτατο εκπαιδευτικό Ίδρυμα που θα προσφέρει έως διδακτορικές σπουδές, σε κάθε περιφέρεια της χώρας

(β) ΑΕΙ που θα προσφέρουν διαφορετικού τύπου σπουδές (τεχνολογικές, liberal arts, κ.α.) έως bachelor, σε κάθε περιφέρεια της χώρας. 

(γ) Τα ΑΕΙ να είναι συγκεντρωμένα στον ίδιο χώρο, γεωγραφικά, και, ει δυνατόν, στο ίδιο campus! 

(δ) Τα πανεπιστήμια να είναι παν-επιστήμια (διαφορετικές σχολές, στον ίδιο γεωγραφικό χώρο, ώστε να διευκολύνεται η αλληλεπίδραση των επιστημών και η κινητικότητα των φοιτητών)

(ε) Η ίδια θα ήθελα μια περίπου ομοιόμορφη κατανομή φοιτητών - καθηγητών ανά π.χ. 100.000 κατοίκους. Με βάση το σημερινό αριθμό φοιτητών, και μια αύξηση 50% των διδασκόντων (όνειρο ζω, μη με ξυπνάτε!), η κρήτη θα μπορούσε να έχει 21,500 φοιτητές και 900 διδάσκοντες. Θα μπορούσαν να ανήκουν σε 2 ή 3 ΑΕΙ. Θα πρέπει να ορίσουμε ποιο το ελάχιστο μέγεθος ενός αυτόνομου, αλλά πραγματικού παν-επιστημίου. 

Σχόλιο: Τα παραπάνω είναι ιδέες που διατυπώνω ως μη ειδική. Σωστός επανασχεδιασμός απαιτεί (α) πολιτικές αποφάσεις (τι εκπαιδευτικά ιδρύματα θέλουμε / πόσα θέλουμε) και (β) που και σε τι μορφή, (γ) τι χρήματα διαθέτουμε για τη στήριξή τους. 

4) Ενίσχυση του ρόλου των Σ.Ι. 

Σύνθεση: Προσωπική μου άποψη είναι ότι δεν είναι σωστό τα Σ.Ι. να αποτελούνται κατά τα 3/5 περίπου από μέλη ΔΕΠ του ιδρύματος. Προτάθηκε η συγκεκριμένη σύνθεση των Σ.Ι., ώστε να εξασφαλιστεί το συνταγματικά κατοχυρωμένο αυτοδιοίκητο. Όμως, όπως έχει αναφέρει συνάδελφος: «Και κατά τη γνώμη μου το κομματικό αλισβερίσι παίζεται μεταξύ των καθηγητών. Και δεν είναι εδώ και πολλά χρόνια καν κομματικό. Είναι πρόβλημα συγκρότησης (δια)κομματικών ομάδων ιδιοτελών συμφερόντων και ιδιοποίησης του δημόσιου πανεπιστημίου προς ίδιον όφελος. »

Γι' αυτό το λόγο, κατά τη γνώμη μου, θα ήταν σημαντικό να μειωθεί η εκπροσώπηση των καθηγητών του οικείου ΑΕΙ, και να υπάρξει εκπροσώπηση των αποφοίτων του ΑΕΙ. Ίσως απαιτείται αναθεώρηση του Συντάγματος προς αυτή την κατεύθυνση (;)

Αρμοδιότητες: 

Θα το αφήσω σε άλλους,πιο ειδικούς από μένα.

Συμφωνώ με το σκεπτικό του Ν.4009/11, για τη μεταφορά αρμοδιοτήτων από το Υπουργείο στα Σ.Ι..

5) Δράσεις για βελτίωση των συνθηκών σπουδών των φοιτητών:

(α) Αξιολόγηση προγραμμάτων σπουδών από την ΑΔΙΠ, αναμόρφωση προγραμμάτων σπουδών (σε συνεργασία με επαγγελματικά σωματεία -π.χ. ΤΕΕ για τους Μηχανικούς- όπου αυτό απαιτείται). Εξορθολογισμός προγραμμάτων σπουδών π.χ. επικαλύψεις στην ύλη, εξορθολογισμός στη διαχείριση πόρων & βοηθητικού προσωπικού (δεν μπορεί ο διευθυντής εργαστηρίου να έχει ένα "στρατό" από βοηθούς στο μάθημά "του", και ο λέκτορας να αντιμετωπίζει τους 3πλάσιους φοιτητές χωρίς βοήθεια).

(β) Αξιολόγηση διδακτικού έργου καθηγητών / σύμβουλοι διδακτικού έργου για τα ΑΕΙ (π.χ. στελέχη που προέρχονται από την πρόταση 2).

(γ) Εξορθολογισμός ωρολόγιου προγράμματος (περιορισμός του χρόνου που οι φοιτητές αφιερώνουν σε διαλέξεις & εργαστήρια ή εν αναμονή μεταξύ μαθημάτων)

(δ) Δυνατότητα κινητικότητας φοιτητών μεταξύ τμημάτων / σχολών

(ε) Ενίσχυση της συμμετοχής των φοιτητών σε προγράμματα Erasmus.
(στ) Αγγλόφωνα τμήματα
(ζ) Δράσεις για σύνδεση με την κοινωνία & παραγωγή / επιχειρηματικότητα.

(η) Ενίσχυση του θεσμού της φοιτητικής εστίας: προσέλκυση πόρων από ιδιώτες (;) 

(θ) Ας επιβιώσουν τα ΑΕΙ που διαθέτουν ήδη campus. Είναι ντροπή να στεγάζονται μεμονωμένα τμήματα σε άσχετα κτίρια (π.χ. κάποιος όροφος σε κτίριο το οποίο, κατά τα άλλα, έχει εμπορική ή άλλη χρήση). 

(ι) Σε αρκετά ΑΕΙ το φαγητό της λέσχης είναι είτε ακριβό, είτε κακής ποιότητας. Πως μπορούμε να εξασφαλίσουμε ότι θα προσφέρεται ποικιλία φθηνού, αλλά και ποιοτικού φαγητού; Χρειάζεται αλλαγή στο νομοθετικό πλαίσιο;

(ια) Το πανεπιστήμιο εποπτεύει τους φοιτητικούς συλλόγους. Οι φοιτητικοί σύλλογοι που επιτρέπεται να χρησιμοποιούν το όνομα, το λογότυπο και τους πόρους του πανεπιστημίου (υπολογιστικούς πόρους, γραφείο συλλόγου), θα πρέπει να έχουν καταστατικό εγκεκριμένο από το πανεπιστήμιο, έχουν εποπτεύοντα καθηγητή και ενημερώνουν το πανεπιστήμιο για τις δράσεις τους.

Βλέπε επίσης: Εκπαίδευση, Αξιολόγηση Πανεπιστημίων και Πανεπιστημιακών, θεματικές αναφορά τομέα Ανώτατης Εκπαίδευσης

6) Τήρηση των κανόνων 

Έλεγχος των σχεδίων των Οργανισμών από το ΣτΕ.

Σύσταση και λειτουργία των πειθαρχικών οργάνων.

Επίσης: βλ. "Βία και ανομία στα ΑΕΙ", θεματική αναφορά τομέα Ανώτατης Εκπαίδευσης.

7) Βελτίωση των συνθηκών έρευνας

(Βλέπε προτάσεις τομέα Έρευνας)