Brain drain ...

Έφυγα από την Ελλάδα για πρώτη φορά στην ηλικία των 18. 3 χρόνια Αγγλία, 5 1/2 χρόνια στο Seattle, μισό χρόνο στη Γαλλία, δύο χρόνια στη Washington και ένα χρόνο στην Ελβετία. Είχα τρομερή νοσταλγία και ανυπομονούσα πως και τι να επιστρέψω στην Ελλάδα. Επέστρεψα πρώτη φορά στο πανεπιστήμιο Κρήτης ως συμβασιούχος. Έχοντας μείνει για 12 χρόνια ενήλικης ζωής στο εξωτερικό, δεν είχα ιδέα από την κατάσταση στην Ελλάδα. Δεν μου είχε πει κανείς "δεν επιστρέφεις σε θέση συμβασιούχου". Τον πρώτο χρόνο κάναμε 6 μήνες να πρωτοπληρωθούμε, αλλά οι καθυστερήσεις δε σταμάτησαν εκεί. Οι καθυστερήσεις πάντα σε πολλαπλάσια των 3 μηνών. Κάποιοι ψυθίριζαν ότι διάφοροι στο υπουργείο "επενδύαν" τα χρήματα που ερχόταν από την ευρωπαϊκή ένωση, πριν μας δώσουν το "κεφάλαιο". Έκανα αιτήσεις για κάποια σταθερή θέση, συνήθως παίρναν τον "εσωτερικό" υποψήφιο.
Επιστρέφοντας στο Ηράκλειο από τη Ζυρίχη, ήταν τέτοια η νοσταλγία μου που σκεφτόμουν ότι θα φιλούσα το χώμα της Κρήτης. Ένα πράγμα δεν περνούσε από το μυαλό μου: ότι θα υπήρχε περίπτωση να ξαναφύγω.

Το χειμώνα του 2004, καταλαβαίνοντας ότι είχα φτάσει σε αδιέξοδο, έκανα ξανά τα χαρτιά μου για να επιστρέψω στις ΗΠΑ. Δέχτηκα μια θέση tenure-track στο πανεπιστήμιο Vanderbilt, ένα καλό ιδιωτικό στο Νασβιλ, Τενεσί. Θυμάμαι το πρώτο πράγμα που μου έκανε εντύπωση όταν ανέλαβα καθήκοντα ήταν ότι στη συνέλευση των καθηγητών, όταν μιλούσα, άκουγαν την άποψή μου! Ήταν τρομερή αυτή η διαπίστωση, έδειχνε τι είχε προηγηθεί στην αγαπημένη πατρίδα...
Το Vanderbilt μου συμπεριφέρθηκε άψογα. Ένα σταθερό περιβάλλον, στο οποιο το κύριο μέλημα των συναδέλφων, του προέδρου του τμήματος, όλης της σχολής, ήταν να προσφέρουν σε κάθε ένα μέλος ένα περιβάλλον στο οποίο θα μπορεί να αποδόσει. Σχεδόν κάθε εβδομάδα περνούσε ο πρόεδρος του τμήματος από τα γραφεία μας: "Χρειάζεσαι κάτι; Γνωρίζεις ότι έχει προκηρυχθεί η τάδε ευκαιρία χρηματοδότησης; Την άνοιξη διοργανώνονται τα εξής σεμινάρια, αν θέλεις μπορείς να συνδιοργανώσεις ένα..."
Έμαθα τι σημαίνει συνεχής και ενεργή υποστήριξη. Είδα τις ενεργές προσπάθειες ενός προέδρου τμήματος ώστε το τμήμα να βελτιώσει τη θέση του στα rankings... Και η έρευνά μου να είναι η μόνη και καθημερινή μου έγνοια... Όλα περίφημα...

Κι όμως, αυτή η πλανεύτρα Κρήτη, δεν έλεγε να βγει από το μυαλό μου. Εξελέγην στο Πολυτεχνείο Κρήτης και είπα να δοκιμάσω την τύχη μου στην Ελλάδα για δεύτερη φορά...
Επιστρέφω το Μάιο του 2006. "Δοκιμαστικά", μου είπαν από το Vanderbilt. Αν δε σου αρέσει, επιστρέφεις πίσω. "Δοκιμαστικά" σκέφτηκα και εγώ...

Να μην τα πολυλογώ, πέρυσι το χειμώνα επέστρεψα για 7 μήνες στη Washington. Για 7 μήνες θυμήθηκα πως είναι να βρίσκεσαι σε ένα σταθερό, προβλέψιμο περιβάλλον. Θυμήθηκα πως είναι το να βρίσκεσαι σε περιβάλλον που ο ένας στηρίζει και σέβεται τον άλλο. Σε μια εργασία στην οποία οι αποδοχές σου επιτρέπουν να μην ανησυχείς για το ενοίκιο, για το εάν μπορείς να πληρώσεις για τη θέρμανση, και μπορείς να αφιερωθείς στην έρευνα.
Πίσω στην Ελλάδα της κρίσης, και στα Χανιά του airbnb, τα πράγματα δεν είναι εύκολα, ακόμα και για κάποιον που έχει σταθερή εργασία. Όλα τα σημαντικά, είναι προβληματικά. Οι μισθοί χαμηλοί, τα νοίκια "στο Θεό", η γραφειοκρατία ατελείωτη, η νομοθεσία συγκεχυμένη, δεν ξέρεις "τι θα σου ξημερώσει". Αισθάνεσαι ότι, αντί ο ένας να βοηθά τον άλλο, η χώρα είναι γεμάτη μικρά και μεγάλα φέουδα και συχνά κρίνεσαι και λαμβάνονται αποφάσεις υπέρ σου (ή εναντίον σου) ανάλογα με το τι (νομίζουν) οι άλλοι ότι πρεσβεύεις ...
Όσο για την αναξιοκρατία, εναντίον της όλοι μιλάνε και όλοι κάπου κάνουν τα "στραβά μάτια"...

Οι συμπολίτες μας που πρώτα γνώρισαν τις στρεβλές καταστάσεις στην Ελλάδα και στη συνέχεια βρέθηκαν στο εξωτερικό, γνώρισαν τι σημαίνει να μπορείς να εργάζεσαι σε ένα περιβάλλον προβλέψιμο, στο οποίο η εργασία αναγνωρίζεται και αμοίβεται. Γνωρίζουν τι σημαίνει να βρίσκεσαι σε ένα περιβάλλον στο οποιο επικρατεί ο σεβασμός του ενός προς τον άλλο. Ένα περιβάλλον στο οποίο υπάρχει κατ' αρχήν εμπιστοσύνη του ενός προς τον άλλο, και στη βάση αυτής της εμπιστοσύνης ο ένας θα βοηθήσει τον άλλο. Ειδικά οι επιστήμονες, γνωρίζουν ένα περιβάλλον το οποίο τους προσφέρει όλες τις προϋποθέσεις για να δημιουργήσουν. Είναι πολύ σημαντικό για τον κάθε ένα από εμάς, να μπορεί να δημιουργεί. Και αυτή τη δυνατότητα την προσφέρουν οι χώρες που υποδέχονται το δικό μας "brain drain".
Αυτό το περιβάλλον, γιατί θα θελήσει να το αφήσει ο έλληνας του εξωτερικού;